Prehabilitacja

W ostatnich latach środowisko medyczne zaczęło coraz głośniej dyskutować na temat przygotowania do zabiegów operacyjnych i innych wymagających dla organizmu form leczenia. Dzięki tym rozważaniom powstało pojęcie prehabilitacji, czyli odpowiedniego przygotowania do leczenia, co nie tylko ma zmniejszyć skutki uboczne terapii, ale także zwiększyć skuteczność leczenia.

Celem prehabilitacji jest doprowadzenie pacjenta do jak najlepszego zdrowia przed podjęciem właściwego leczenia; zwykle mówi się o niej w kontekście chirurgii, ale także onkologii, która wymaga dużego zaangażowania pacjenta w leczenie. Prehabilitacja opiera się na czterech filarach:

• przygotowanie żywieniowe;
• przygotowanie fizyczne;
• rezygnacja z nałogów;
• wsparcie psychologiczne.

Przygotowanie żywieniowe jest szczególnie ważne u pacjentów niedożywionych. Przed zabiegami zaleca się stosowanie diety wysokobiałkowej z błonnikiem oraz produktów o działaniu immunomodulacyjnym (ma to zmniejszyć powikłania zapalne i infekcyjne oraz pomagać w gojeniu ran), np. kwasy omega-3 czy antyoksydanty. Dieta wysokobiałkowa jest szczególnie ważna pod względem odbudowy masy mięśniowej, która często spada w czasie choroby i przy unieruchomieniu po operacji. Odpowiednie przygotowanie żywieniowe to także ograniczenie spożywania cukrów prostych czy tłuszczy i opanowanie ewentualnych chorób o podłożu metabolicznym u pacjenta (np. cukrzycy).

Przygotowanie fizyczne obejmuje w dużej mierze poprawę wydolności pacjenta, co jest istotne u pacjentów otyłych. Ponadto, każdy pacjent po operacji może mieć problem z prostymi czynnościami, takimi jak wstawanie z łóżka, a nawet oddychanie, które trzeba wykonywać w sposób, który nie zaburzy planowanych efektów leczenia (np. przy niewłaściwych ruchach mogą rozejść się szwy po operacji). Przećwiczenie tego typu czynności przed zabiegiem pozwala na łatwiejszą rekonwalescencję i szybszy powrót do zdrowia oraz odbudowę masy mięśniowej.

Jednym z najtrudniejszych etapów prehabilitacji jest rezygnacja z nałogów. Ze względów onkologicznych, jest to szczególnie istotne, ponieważ alkohol czy papierosy stanowią istotne czynniki ryzyka rozwoju nowotworów, a także nawrotów po wyleczeniu. Ponadto, stosowanie tego typu używek obniża wydolność organizmu, zakłóca procesy gojenia i może wiązać się z poważnymi powikłaniami leczenia, np. infekcjami.

Ostatnim, jednak równie ważnym etapem jest wsparcie psychologiczne. Z jednej strony, takie wsparcie jest istotne w osiągnięciu innych celów prehabilitacji, które często oznaczają zmiany stylu życia o 180 stopni. Z drugiej strony, pacjent także musi oswoić się z chorobą i planem leczenia, w pewnym sensie „przemyśleć swoją sytuację”; pomoc psychologa czy terapeuty jest w takich kwestiach nieoceniona. Dobre przygotowanie psychiczne do zabiegu czy leczenia często wiąże się z lepszymi efektami, ze względu na chętniej podejmowaną współpracę między pacjentem a pracownikami ochrony zdrowia.

Prehabilitacja pozwala na uzyskanie jeszcze lepszych efektów leczenia, przy mniejszej ilości powikłań i skutków ubocznych oraz przy szybszym powrocie do aktywności sprzed czasów choroby. Jej zasady mogą być przełożone zarówno jako przygotowanie przed wieloetapowym leczeniem onkologicznym, jak i jednorazowym zabiegiem operacyjnym. Ważne jest, aby patrzeć na prehabilitację całościowo i starać się pracować nad wszystkimi jej elementami. Organizm człowieka można przyrównać do systemu naczyń połączonych, jeśli jeden element nie działa to wpływa to na inne aspekty życia, dlatego tak ważne jest multidyscyplinarne podejście do kwestii przygotowania do leczenia.

Więcej informacji na temat prehabilitacji można znaleźć na stronie https://prehabilitacja.pl/, założoną przez prof. Tomasza Banasiewicza i jego zespół z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, którzy są propagatorami idei prehabilitacji w Polsce.