Zaburzenia odporności a rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy jest jednym z tych nowotworów złośliwych, którego występowanie jest związane z wcześniejszą infekcją narządu (w tym wypadku wirusem HPV). W związku z tym, w profilaktyce tego nowotworu niezbędny jest sprawny układ immunologiczny. Niestety, zdarza się, że u części kobiet ten układ jest osłabiony przez chorobę lub leczenie. W tym artykule opisujemy jak osłabienie układu immunologicznego może wpłynąć na ryzyko zachorowania na rak szyjki macicy i jak kobiety z takim problemem powinny podchodzić do kwestii profilaktyki tego nowotworu.

Występowanie raka szyjki macicy jest wynikiem infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV, która powoduje powstanie stanów przedrakowych w szyjce, a te, jeśli są nieleczone, do nowotworu. Jak wielokrotnie pisaliśmy, często zdarza się, że nim infekcja przerodzi się w stan przednowotworowy, organizm sam zwalczy zakażenie. Jednak aby tak się mogło stać, układ immunologiczny musi być w pełni sprawny i gotowy do walki z HPV. Z tego powodu, jeżeli układ odpornościowy jest w jakimś stopniu zaburzony, to szanse na przetrwanie infekcji rosną, a co za tym idzie, rośnie ryzyko rozwoju raka. Wyższe ryzyko zachorowania na raka szyjki u kobiet z zaburzeniami układu immunologicznego jest obserwowane od wielu lat, co doprowadziło do opracowania specjalnych wytycznych co do profilaktyki w takich przypadkach.

Zanim opiszemy zasady profilaktyki raka szyjki macicy u takich pacjentek, należy sobie uświadomić kogo zaliczymy do grupy osób z niesprawnym układem odpornościowym. Zaburzenia w obrębie tego układu mogą wystąpić na skutek choroby lub leczenia. Są to np.:

• Zakażenie wirusem HIV;
• AIDS- zespół nabytego niedoboru odporności;
• Leczenie immunosupresyjne po przeszczepach narządów/ szpiku;
• Leczenie immunosupresyjne w przypadku nieswoistych zapaleń jelit;
• Choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów;
• Radioterapia;
• Niektóre schorzenia hematologiczne, np. białaczka, chłoniak, hipogammaglobulinemia.

Pacjentów z deficytami w zakresie układu odpornościowego możemy nazwać immunoniekompetentnymi. Są oni bardziej narażeni na rozwój infekcje i nowotwory, a w przypadku raka szyjki macicy- te dwie sprawy idą w parze, stąd szczególny nacisk kładziony jest na odpowiedni screening pacjentek obciążonych osłabieniem układu immunologicznego, szczególnie tych zakażonych wirusem HIIV.

Według rekomendacji, pacjentki zakażone HIV lub będące w inny sposób immunoniekompetentne, powinny rozpocząć screening nie później niż w 21 roku życia (wcześniej, jeśli rozpoczęły aktywność seksualną przed ukończeniem 21 lat). W ramach badań wykonuje się cytologię i ewentualnie dodatkowo test na obecność DNA wirusa HPV. Sam test na obecność DNA wirusa nie jest rekomendowany. Ponadto, w czasie pierwszej wizyty pacjentki po diagnozie zakażenia HIV, zaleca się wykonanie badania kolposkowego i wizualną ocenę całej okolicy intymnej.

Jeżeli pierwsze badanie nie wykazuje żadnych nieprawidłowości, schemat screeningu zakłada wykonywanie cytologii co roku przez pierwsze 3 lata po diagnozie; jeśli przez ten czas nie pojawią się nieprawidłowości, można wydłużyć okresy między wykonywaniem cytologii do 3 lat. Pacjentki, które w ramach profilaktyki wykonują z cytologią test w kierunku DNA wirusa mogą wykonywać badanie co 3 lata. Pomimo wydłużenia okresu między badaniami cytologicznymi, lekarze zalecają regularne wizyty kontrolne u ginekologa w celu obserwacji w podstawowym badaniu ginekologicznym.

Oczywiście każdy przypadek jest inny i lekarz prowadzący może zwiększyć lub zmniejszyć intensywność screeningu w kierunku raka szyjki macicy zależnie od aktualnej sytuacji danej pacjentki. Najważniejsze jest aby pamiętać, że deficyty odporności wiążą się z podwyższonym ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy, więc zachęcamy aby informować swoich ginekologów o ewentualnych schorzeniach lub lekach, które mogą powodować osłabienie układu immunologicznego.